Bổ sung vitamin A cho trẻ đúng cách

1. Mục lục (Ẩn/Hiện)
2. Vitamin A là gì?
3. Vai trò của Vitamin A
4. Nguyên nhân thiếu hụt Vitamin A
5. Độ tuổi cần bổ sung Vitamin A
6. Giải pháp phòng chống thiếu Vitamin A

Vitamin A là vitamin tan trong dầu rất cần cho thị giác; sự tăng trưởng, phát triển và duy trì của tế bào biểu mô cũng như đóng góp quan trọng vào đáp ứng miễn dịch của cơ thể. Thiếu vitamin A sẽ dẫn đến nhiều hậu quả cho cơ thể, đặc biệt là ở trẻ em như chậm lớn, giảm sức đề kháng, khô mắt có thể dẫn đến mù vĩnh viễn nếu không được chữa trị kịp thời.

Vitamin A là gì?

Vitamin A là tên chung của một nhóm chất có cấu trúc hóa học và hoạt tính tương tự nhau. Trong các thực phẩm có nguồn gốc động vật, vitamin  A chủ yếu tồn tại ở dạng Retinol, Retinal hay acid Retinoic.

Vitamin A có bản chất là khung Carotene

Trong thực vật, vitamin A tồn tại chủ yếu ở dạng tiền chất, gồm 3 loại α, β, γ- Caroten. Tất cả các dạng vitamin A đều có vòng β-ionon gắn vào chuỗi gồm 4 đơn vị isopren (-C₅H₈). Cấu trúc này là thiết yếu cho hoạt tính của vitamin A.

Vai trò của Vitamin A

Vitamin A tham gia vào nhiều chức năng trong cơ thể:

• Thị giác: Vitamin A có vai trò trong chu kỳ thị giác thông qua việc tạo Rhodopsin. Do đó, thiếu vitamin A sẽ làm giảm khả năng nhìn trong bóng tối, hay còn gọi là bệnh quáng gà.
• Sự biệt hóa biểu mô: Vitamin A có tác dụng bảo vệ sự toàn vẹn của biểu mô khắp cơ thể. Thiếu vitamin A dễ gây khô da, tróc vẩy và các niêm mạc dễ bị nhiễm trùng.
• Sự tăng trưởng: Vitamin A cần cho sự tăng trưởng và phát triển bình thường của cơ thể. Nếu thiếu vitamin A, trẻ sẽ có nguy cơ bị biếng ăn, chậm lớn, sa sút trí tuệ.

Vitamin A có vai trò trên nhiều cơ quan của cơ thể

Nguyên nhân thiếu hụt Vitamin A

Người bị thiếu vitamin chủ yếu do 3 nguyên nhân chính sau:

• Khẩu phần ăn bị thiếu hụt vitamin A: Vitamin A là một vitamin cơ thể không thể tự tổng hợp được, cần phải bổ sung thông qua thức ăn. Do vậy, nguyên nhân phổ biến nhất gây thiếu vitamin A là do chế độ ăn thiếu vitamin A và các tiền chất của nó.
• Các bệnh nhiễm khuẩn, đặc biệt là sởi, tiêu chảy, viêm đường ho hấp làm gia tăng nhu cầu vitamin A, gây tăng nguy cơ bị thiếu hụt vitamin A.
• Suy dinh dưỡng nặng thường sẽ kèm theo thiếu vitamin A do cơ thể bị thiếu hụt protein cần dùng cho hấp thu và chuyển hóa vitamin A.

Dinh dưỡng nghèo nàn là nguyên nhân gây thiếu vitamin A

Độ tuổi cần bổ sung Vitamin A

Theo khảo sát nghiên cứu dinh dưỡng SEANUTS (Đông Nam Á) trên độ tuổi từ 6 tháng đến 12 tuổi tiến hành từ năm 2010-2012 cho thấy cứ trên 3 trẻ Việt Nam thì có 2 trẻ không đạt tiêu chuẩn dinh dưỡng. Trong đó tỷ lệ trẻ bị thiếu vitamin A là 71% ở thành thị và 86% ở nông thôn.

Trẻ dưới 3 tuổi là dễ bị thiếu vitamn A vì đây là giai đoạn trẻ lớn nhanh, nhu cầu vitamin A tăng cao. Bên cạnh đó, ở độ tuổi này trẻ có nhiều yếu tố nguy cơ gây thiếu hụt vitamin A như chế độ dinh dưỡng thay đổi, hay mắc các bệnh nhiễm khuẩn.

Giải pháp phòng chống thiếu Vitamin A

Cải thiện bữa ăn: Đảm bảo ăn đủ dinh dưỡng và vitamin A. Các thức ăn giàu vitamin A bao gồm gan, lòng đỏ trứng, các loại củ quả có màu vàng/đỏ, xanh đậm như rau ngót, rau cải xanh, rau muống, rau đay, rau mồng tơi…Ngoài ra, một bữa ăn quá thiếu dầu mỡ cũng làm giảm hấp thu, gây gia tăng nguy cơ thiếu vitamin A và các vitamin tan trong dầu khác.

Bổ sung vitamin A:  Sử dụng các thuốc bổ sung vitamin A dưới dạng tiền chất ở liều lượng thích hợp.

Thực hiện bổ sung vitamin A liều cao dự phòng: Vitamin A được dự trữ trong gan với lượng dư so với nhu cầu từ 4-6 tháng. Do đó có thể sử dụng vitamin A liều cao để dự phòng thiếu vitamin A ở trẻ. Tuy nhiên cần lưu ý, nếu sử dụng dư thừa vitamin A có thể gây ngộ độc cho trẻ nên cần tính toán liều phù hợp, chú ý lịch sử dụng vitamin A theo đợt chiến dịch ở địa phương.

Chế độ ăn giàu vitamin A rất quan trọng

Liều vitamin A được khuyến cáo cho trẻ như sau:

• Trẻ < 6 tháng tuổi: 50.000 UI/lần, dùng 2 lần trong 1 năm.
• Trẻ từ 6-12 tháng tuổi: 100.000 UI/lần, dùng 2  lần trong 1 năm.
• Trẻ từ 1-5 tuổi: 200.000UI/lần, dùng 2 lần trong 1 năm.

Lưu ý, vitamin A hòa tan trong chất béo, việc thải lượng dư thừa đã hấp thụ vào từ ăn uống là khó khăn hơn so với các vitamin hòa tan trong nước như các vitamin B và C. Do đó việc sử dụng quá liều vitamin A có thể dẫn tới ngộ độc vitamin A.

Các triệu chứng của ngộ độc vitamin A gồm tăng áp lực nội sọ, dẫn đến trẻ nôn nhiều, đau đầu, ảnh hưởng đến sự phát triển xương, rối loạn thần kinh. Các triệu chứng khác bao gồm vàng da, rụng tóc, thiếu máu…

Một lưu ý khác là các triệu chứng trên chỉ xảy ra khi ngộ độc vitamin A, ít gặp do ngộ độc caretonoit (như β-caroten). Do đó nếu bạn sử dụng thuốc bổ sung vitamin A hàng ngày, nên dùng dưới dạng tiền vitamin A như β-caroten.